استادیار، بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.
چکیده
سودآوری زراعی، لازمه پذیرش و توسعه بیشتر کشت کلزا در کشور می‌باشد. چنانچه برنامه‌های افزایش تولید، متناسب با بازده اقتصادی طراحی گردند، امکان استفاده از مزیت‌های موجود در سطح کشور در راستای تأمین اهداف کلان فراهم خواهد شد. این پژوهش برای بررسی این موضوع، نرخ بازده داخلی سرمایه‌گذاری در زراعت کلزا در 14 استان کشور را در طول سال زراعی 94-1393 محاسبه و سهم تولیدات دارای ارزش افزوده مثبت را مشخص کرده است. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد به ترتیب به استان‌های کرمان (کیلوگرم در هکتار 3562) و هرمزگان (542 کیلوگرم در هکتار) متعلق بوده و بیشترین سطح زیرکشت کلزا در استان خوزستان (6457 هکتار) بود. استان‌های هرمزگان، قزوین و خراسان شمالی بیشترین بازدهی منفی را داشتند که در این میان جایگاه استان قزوین با سهم 7/6 درصدی از تولید، شایان توجه است. استان‌های کرمان، آذربایجان شرقی و لرستان به ترتیب با نرخ بازدهی 36/888، 61/325 و 89/278 درصد در رتبه‌های اول، دوم و سوم قرار گرفتند که در بین آن‌ها، استان آذربایجان شرقی با 3/5 درصد سهم از تولید و سودآوری قابل توجه، جایگاه منحصر به فردی در تولید اقتصادی کلزا در کشور داشت. بر اساس یافته‌های پژوهش 79 درصد نظام بهره‌برداری مورد استفاده در تولید کلزای آبی در استان‌های مورد مطالعه دارای بازدهی اقتصادی بوده و میزان سود، درآمد، عملکرد و قیمت به ترتیب بیشترین ارتباط معنی‌دار با نرخ بازده سرمایه‌گذاری در تولید کلزا را داشتند.
)